Yıllık Gelir Vergisi [0001]

Yıllık gelir vergisi, gerçek kişilerin bir takvim yılı içinde elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden ödedikleri vergidir. Türk vergi sisteminin temel direğini oluşturan bu vergi, ticari kazanç, serbest meslek kazancı, ücret, gayrimenkul sermaye iradı, menkul sermaye iradı, diğer kazanç ve iratlar olmak üzere yedi farklı gelir unsurunu kapsar. Gelir Vergisi Kanunu’nun 1. maddesine göre, Türkiye’de yerleşik kişiler dünya üzerindeki tüm gelirlerinden, yerleşik olmayanlar ise sadece Türkiye’de elde ettikleri gelirlerinden sorumludur.

Gelir vergisi artan oranlı tarife sistemine göre hesaplanır. 2025 yılı için gelir dilimlerine göre vergi oranları değişkenlik gösterir ve her yıl yeniden değerleme oranında artırılır. Örneğin yıllık 70.000 TL’ye kadar olan gelirler için %15 oran uygulanırken, yüksek gelir dilimlerinde bu oran %40’a kadar çıkabilir. Hesaplamada asgari geçim indirimi, engelli indirimi, eğitim ve sağlık harcamaları gibi indirimler matrahtan düşülebilir. Yıl içinde stopaj yoluyla kesilen vergiler, beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilir ve kalan tutar varsa Mart-Temmuz aylarında iki eşit taksitte ödenir.

Beyan zorunluluğu her mükellef için geçerli değildir. Sadece maaş geliri olanlar ve yıllık toplam ücret geliri belirli tutarın altında kalanlar beyanname vermekten muaf tutulur. Ancak birden fazla işverenden gelir elde edenler, kira geliri olanlar, serbest meslek erbabı veya ticari kazanç sahibi olanlar mutlaka yıllık beyanname vermek zorundadır. Beyannameler her yılın Mart ayının 1’i ile 31’i arasında elektronik ortamda verilir. Süresinde beyan edilmeyen veya eksik beyan edilen gelirler için vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi uygulanır.

Yıllık gelir vergisi ile geçici vergi kavramı sık karıştırılır. Geçici vergi, yıl içinde üçer aylık dönemler halinde ödenen bir avans niteliğindedir ve yıllık beyanname verildiğinde mahsup edilir. Ayrıca bazı gelirler üzerinden kaynakta stopaj yapılır; işveren tarafından kesilen ücret stopajı bunun en yaygın örneğidir. 2024 yılında yapılan düzenlemelerle dijital platform gelirlerinin beyanı zorunlu hale getirilmiş, kripto varlık kazançları da vergilendirme kapsamına alınmıştır.

Vergi matrahının doğru hesaplanması için gider ve indirim belgelerinin düzenli saklanması önemlidir. Beş yıllık süre boyunca ibraz edilebilir olması gereken bu belgeler, olası bir vergi incelemesinde mükellefin haklarını korur. İndirim ve istisna uygulamalarından maksimum düzeyde yararlanmak için beyanname hazırlık sürecinde dikkatli olmak gerekir.